Diyabet Kalıtsal Mıdır?
Diyabet hastalığının gelişme öyküsünde, kişinin yaşam tarzı alışkanlıkları büyük etken olsa da genetik faktörlerin etkisinin olmadığını söylemek mümkün değildir.
Tip 1 diyabet genetik midir?
Tip 1 diyabet vakalarının çoğunda, insanların her iki ebeveynden de risk faktörlerini miras olarak almış olması gerekmektedir. Beyaz ırktan insanlar tip 1 diyabet açısından en yüksek oranlara sahip olduğundan söz konusu faktörlerin beyaz ırktan insanlarda daha yaygın olduğu düşünülmektedir.
Risk altındaki insanların çoğu diyabete yakalanmadığından araştırmacılar çevresel tetikleyicilerin ne olduğunu tespit etmek istemektedir. Tetikleyicilerden biri soğuk havayla ilgili olabilir. Tip 1 diyabet yaz aylarına kıyasla kış aylarında daha sık gelişir ve soğuk iklime sahip yerlerde daha yaygındır. Başka bir tetikleyici ise virüsler olabilir. Çoğu insanda sadece hafif etkileri olan bir virüsün diğerlerinde tip 1 diyabeti tetiklemesi mümkündür. Erken yaşlardaki beslenme düzeni de bir rol oynayabilir. Örneğin anne sütüyle beslenenlerde ve katı gıdaları ilk olarak daha ileri yaşlarda yiyenlerde tip 1 diyabete daha az rastlanmaktadır.
Birçok insanda tip 1 diyabetin gelişmesi uzun yıllar sürmektedir. Tip 1 diyabetli insanların akrabalarının takip edildiği deneylerde araştırmacılar, daha sonra diyabet hastası olanların çoğunun, teşhis konmadan önce yıllarca kanlarında bakteri veya virüsleri yok eden belirli otoantikorlara veya proteinlere ("bozularak" vücudun kendi dokularına saldıran antikorlara) sahip olduğunu tespit etmiştir.
Çocuğunuzun Diyabet Riski
Tip 1 diyabeti olan bir erkekseniz çocuğunuzda diyabet gelişme ihtimali 17'de 1'dir. Tip 1 diyabeti olan bir kadınsanız ve çocuğunuz siz 25 yaşına girmeden önce doğduysa çocuğunuzun diyabet riski 25'te 1; çocuğunuz siz 25 yaşına girdikten sonra doğduysa diyabet riski 100'de 1'dir.
Diyabetiniz siz 11 yaşına girmeden önce geliştiyse çocuğunuzun diyabet riski iki katına çıkar. Hem siz hem de partneriniz tip 1 diyabet hastasıysa risk her 10'da 1 ile 4'te 1 arasındadır.
Bu oranların bir istisnası vardır: Tip 1 diyabetli her yedi kişiden yaklaşık bir tanesi tip 2 poliglandüler otoimmün sendrom denilen bir hastalığa sahiptir. Bu insanlar diyabetin yanı sıra tiroid hastalığına ve yetersiz çalışan bir böbrek üstü beze sahiptir, bazıları ayrıca diğer immün sistemi hastalıklarına da sahiptir. Bu sendroma sahipseniz çocuğunuzda da bu sendromun görülme ve tip 1 diyabet gelişme riski ikide birdir.
Araştırmacılar, bir insanın diyabet hastası olma olasılığını nasıl öngörebileceklerini öğrenmektedir. Örneğin beyaz ırktan olup tip 1 diyabetli çoğu kişi, otoimmün hastalıklarla bağlantılı olan HLA-DR3 veya HLA-DR4 adlı genlere sahiptir. Siz ve çocuğunuz beyaz ırktansanız ve bu genleri paylaşıyorsanız çocuğunuzun hastalık riski daha yüksektir. Diğer etnik gruplardaki şüpheli genlere ilişkin kapsamlı çalışmaların sayısı daha az olsa da bilim insanları, Afrika kökenli Amerikalıların HLA-DR7 geni nedeniyle risk altında olabileceğini ve Japonların HLA-DR9 geni nedeniyle risk altında olabileceğini düşünmektedir.
Tip 1 diyabetli kardeşleri olan çocuklar için bir antikor testi yapılabilir. Bu test; insülin, pankreastaki adacık hücreleri ya da glutamik asit dekarboksilaz (GAD) adı verilen bir enzime karşı antikorları ölçer. Yüksek seviyeler bir çocukta tip 1 diyabet gelişme riskinin daha yüksek olduğunu gösterebilir.
Çocuğunuzda tip 1 diyabet olduğunu düşünüyorsanız doktorunuza başvurun.
Tip 2 diyabet genetik midir?
Tip 1'e kıyasla tip 2 diyabetin aile geçmişi ve soyla bağlantısı daha güçlüdür ve ikizler üzerinde yapılan çalışmalar, genetiğin tip 2 diyabetin gelişiminde çok güçlü bir rol oynadığını göstermiştir. Irk da bir rol oynayabilir.
Bununla birlikte çevresel faktörlere de bağlıdır. Yaşam tarzı da tip 2 diyabetin gelişimini etkiler. Ailede obezite görülmesi yaygındır ve aileler çoğunlukla benzer yeme ve egzersiz alışkanlıklarına sahiptir.
Aile geçmişinizde tip 2 diyabet varsa diyabet hastalığınızın yaşam tarzı faktörlerinden mi yoksa genetik nedenlerden mi kaynaklandığını belirlemek zor olabilir. Büyük olasılıkla her ikisi de etkilidir. Yine de cesaretinizi kaybetmeyin! Çalışmalar, egzersiz yaparak ve kilo vererek tip 2 diyabeti ertelemenin veya önlemenin mümkün olduğunu göstermektedir.
Çocuğunuzun Diyabet Riski
Tip 2 diyabet aileden gelen bir hastalıktır. Bunun nedeni kısmen çocukların yetersiz beslenme ve egzersiz yapmama gibi kötü alışkanlıkları ebeveynlerinden öğrenmeleridir. Ancak genetik temeli de bulunmaktadır. İyi haber şu ki, yetişkinlerde olduğu gibi gençlerde de sağlıklı yiyecek seçenekleri, egzersiz ve kilo kaybını teşvik ederek tip 2 diyabeti geciktirmek veya önlemek mümkündür.
Bu makaleyi ne kadar yararlı buldunuz?