Ayak Bakımı
Diyabetli kişide ayak bakımının önemi nedir?
Yıllar içinde diyabetlilerin ayaklarında gelişen sorunlar görülebilir. Vücudun ağırlığını taşıyan ve en çok baskı altında kalan organlardan biri olan ayaklar, kolaylıkla yaralanabilir. Bu nedenle ayak bakımına özel dikkat gerekebilir. Diyabetli kişilerde, kan şekeri iyi kontrol edilmezse ortaya çıkabilecek ayak ve bacak damarlarındaki daralma ve benzeri dolaşım bozuklukları nedeni ile ayak problemleri çıkabilir.
Diyabette ayak ile ilgili sorunlar neden görülür?
Diyabet, yaşlanma, sigara gibi nedenlerle bacak damarlarında sertleşme, kireçlenme ve dolaşım bozuklukluğu ortaya çıkabilir.
Tedavisiz ve kontrolsüz diyabette bacak ve ayaklardaki sinirlerin işlevleri bozulmakta, ağrı, sıcaklık ve dokunma hissinde azalma (nöropati) olabilmektedir. Bunun sonucunda ayaklardaki yaralanmalar hissedilmemekte, fark edilememekte, sonrasında olaya enfeksiyon (iltihap) eklenmekte ve fark edildiğinde de tedavisi zor olmaktadır.
Unutulmaması gereken nokta; vücudun ağırlığını taşıyan ve en çok baskı altında kalan organlardan biri olan ayakların, yaralanmalara en açık organ olduğudur. Bahsedilen risk faktörleri, hastalıkla uzun süre beraber yaşayan ve kan şekeri kontrolü iyi olmayan hastalarda daha sık görülmektedir.
Nöropati ile ayak yaraları nasıl oluşur?
- Ayaklara batabilen çivi, iğne gibi yabancı cisimlerin ağrısı hissedilmez; iltihaplara zemin hazırlar.
- Çoraplardaki kıvrımlar, ayakkabı yaralamaları (vuruklar), ayakkabı içinde unutulmuş küçük kum vb. maddeler, ayaklarda tahriş ve küçük yaralanmalara neden olabilmekte; ancak bunların ağrısı hissedilmediğinden olay ilerlemektedir.
- Ayaklarının üşüdüğünden yakınan ve ısınmak için ayaklarını soba veya kalorifere yaklaştıran diyabetlide yanık ortaya çıkabilmektedir.
- Tırnak batmaları ağrı vermediğinden, olaya enfeksiyon eklenmesi ve ayağın şişmesi ile hasta olayın farkına varmaktadır.
- Ayak sorunlarının büyük çoğunluğu; uygun olmayan, yetersiz ayak bakımı ve ayakkabı sorunları ile ortaya çıkmaktadır. Tırnakların yanlış kesilmesi, tırnak batması, nasırlar, ayaklarda kesik, ayakkabı vurmaları, yanıklar, parmak aralarındaki mantarlar en sık rastlanan ayak yarası nedenleridir.
Hangi durumlarda ayaklar tehlike altındadır?
- Ayaklar kuruyorsa
- Parmak aralarında mantar varsa
- Ayaklarda kabarcıklar, su toplamaları oluyorsa
- Ayaklarda nasır varsa
- Ayaklarda üşüme, duymada-dokunmada hissizlik varsa
- Sigara içiliyorsa
- Tırnaklarda kalınlaşma, şekil değişimi veya içe kıvrılma varsa
Ayak sorunları/yaraları nasıl önlenebilir?
Diyabetli kişi doktoruna gittiğinde ayaklarını muayene ettirmeli; nöropati, dolaşım bozukluğu olup olmadığını öğrenmelidir.
Ayakların günlük bakımı ihmal edilmemelidir. Günlük bakım için aşağıdakiler uygulanabilir:
- Hergün ayaklarınızı ılık (suyun sıcaklığını dirseğinizle kontrol edin) su ve sabunla yıkayın. Yumuşak, temiz bir havlu ile iyice kurulayın. Ayaklar kuruyorsa nemlendirici bir krem kullanılabilir.
- Ayak tabanı bir ayna yardımı ile muayene edilmelidir. Su toplamaları varsa bunlara dokunulmamalıdır. Tırnaklar törpü ile kısaltılmalı ve düz olarak kesilmelidir. Tırnaklar içe kıvrılıyorsa doktora gösterilmelidir. Nasır varsa bunları jiletle kesilmemelidir.
- Çıplak ayakla dolaşılmamalıdır.
- Ayaklar üşüyorsa yün çorap giyilmeli; elektrikli battaniye, kaynar su torbası, seyyar ısıtıcı ile ayak ısıtılmamalıdır.
- Ayakkabı; yumuşak, orta büyüklükte topuk yüksekliği olan, sıkmayan, gevşek de olmayan bir ayakkabı olmalı; ayağı terletmemelidir. İlk alındığında ayakkabı, günde en fazla 2 saat giyilmelidir.
- Ayakkabı giyilmeden önce (çivi, taş, kum parçaları, diğer yabancı cisim yönünden) içi elle kontrol edilmelidir.
Ayak yaralanmaları varsa ne yapılmalıdır?
İlk yapılacak olan dinlenmek ve yürümemektir. Ayak yarası baskı altında kaldığında iyileşmemektedir. Bunun yanında tendürdiyot, mersol, oksijen gibi maddeler ve merhemler kesinlikle doktor kontrolü ve önerisi olmadan kullanılmamalıdır. Bir gün bile gecikmeden doktora müracaat edilmelidir.